W sierpniu ukazał się pierwszy tom naszych publikacji:Dynamika kultury a (r)ewolucja własności intelektualnej - t.1
książkę można kupić m.in. w księgarniach internetowych:
- petlaczasu.pl link
- wysylkowa.pl link
- gigant.pl link
- ksiegarnia4u.pl link
- sklep.gildia.pl link
- eksiegarnia.pl link
- totu.pl link
- skryba.net.pl link
- ksiegarnia.ksiazki.pl link
Spis treści
- Paweł Lech - Własnościowa koncepcja autorskich praw majątkowych - czy to ma sens?
- Krzysztof Kurosz - Prawo wobec niektórych wyzwań "rzeczywistości wirtualnej", interaktywności i digitalizacji sztuki
- Anna Ostrowska-Tomańska - Patentowanie wynalazków biotechnologicznych - problemy i kontrowersje
- Jacek Wojtaś - Rozwój kina niezależnego a prawo autorskie
- Agnieszka Łakomy - Elektroniczne publikacje książkowe a ich ochrona prawna
- Rafał Próchniak - Peer production: między rynkiem, przedsiębiorstwem i prawami własności
- Patryk Gałuszka - Internet, Creative Commons i konkurencja na rynku muzycznym
- Małgorzata Burnecka - Kształtowanie więzi społecznych w wolnej kulturze - próba analizy teoretycznej
- Justyna Hofmokl, Alek Tarkowski - Piractwo ogranicza, piractwo wzbogaca życie kulturalne w Polsce. Analiza dyskursu na temat praw autorskich, rynku rozrywki i udziału w kulturze
- Anna Pawlina - Jak dają - to brać..., czyli problemy własności intelektualnej w Polsce
- Elżbieta Mrozek - Nowy etos elity intelektualnej
- Tymoteusz Słowiński - Problem podmiotowości w sporze o patenty na oprogramowanie
Abstrakty
Paweł Lech ^^^
Własnościowa koncepcja autorskich praw majątkowych - czy to ma sens?
Prawo autorskie, choć jest stosunkowo młodą dziedziną, wywołuje szereg kontrowersji i sporów. Nie dość, że liczy sobie w skali globalnej nieco ponad 200 lat, to już pojawiają się pierwsze głosy o jego zaniku, tudzież "śmierci". W dzisiejszej dobie, która jest już w zasadzie powszechnie uważana za cywilizację informacji, prawnicy zaczynają się coraz częściej zastanawiać nad koniecznością głębokiej reformy prawa autorskiego, które w pierwotnym swym zamyśle zostało ukształtowane na wzór własności rzeczowej. Z braku lepszego określenia ukuto w rewolucyjnej osiemnastowiecznej Francji - można rzec, kolebce prawa autorskiego - pojęcie własności artystycznej i literackiej. Kiedy dostrzeżono potrzebę ochrony prawnej efektów ludzkiego wysiłku intelektualnego, sięgnięto po sprawdzoną od czasów rzymskich formułę prawa własności. Z tą jednak różnicą, że własność rzymska miała za przedmiot rzeczy, a zatem przedmioty materialne; natomiast własność literacka i artystyczna odnosiła się do jakości intelektualnych - według późniejszej terminologii: dóbr niematerialnych. Dziś niektórzy autorzy podnoszą, że formuła własnościowa wyczerpała się, że w dobie powszechnego dostępu do mediów elektronicznych, dobie globalizacji i daleko posuniętej informatyzacji myślenie o prawach autorskich w kategoriach własnościowych jest nieaktualne, a nawet szkodliwe. Postaram się pokazać, że koncepcja własnościowa autorskich praw majątkowych nie jest ani przestarzała, ani nieużyteczna.
Krzysztof Kurosz ^^^
Prawo wobec niektórych wyzwań "rzeczywistości wirtualnej", interaktywności i digitalizacji sztuki
Analizy dotyczące wpływu postępu technologicznego na prawo własności intelektualnej koncentrują się głównie wokół kwestii związanych z oprogramowaniem, zabezpieczeniami technicznymi przed nieuprawnionym dostępem oraz, mówiąc ogólnie, dostępnością i wymianą informacji. Tymczasem równie interesujące wydają się konsekwencje:
a) zawierania umów mających za przedmiot "dobra wirtualne" - przedmioty i postacie posiadane przez użytkownika w związku z udziałem w grach sieciowych kreujących "rzeczywistość wirtualną";
b) współudziału użytkownika utworu w ostatecznej kreacji "cyfrowego" dzieła - kwestia wykonania jako przedmiotu praw pokrewnych - interaktywność sztuki;
c) wykorzystywania w przemyśle filmowym "cyfrowych aktorów" (postaci ludzkich) - digitalizacja sztuki. Przedstawione powyżej problemy wiążą się z prawem autorskim, prawami pokrewnymi oraz prawem cywilnym. Problematyka ma charakter nie tylko teoretyczny - zgodnie z szacunkowymi danymi zysk związany z obrotem "dobrami wirtualnymi" istniejącymi w kreowanych przez gry sieciowe wirtualnych światach przynosi 3,6 mld dolarów rocznie. Daleko posunięta interaktywność niektórych form sztuki wpływa na wykładnię pojęcia "artystyczne wykonanie", podobnie jak coraz popularniejsze w filmach wykorzystanie cyfrowych wizualizacji aktorów. Powstaje zatem pytanie, czy istniejące regulacje prawne są w tym zakresie wystarczające oraz w jakim stopniu znajdą zastosowanie.
Anna Ostrowska-Tomańska ^^^
Patentowanie wynalazków biotechnologicznych - problemy i kontrowersje
Problem patentowania wynalazków biotechnologicznych wpisuje się w tematykę konferencji, stanowiąc przykład dynamiki rozwoju nauki i gospodarki, które wymuszają (r)ewolucję ochrony patentowej wynalazków. Biotechnologia jest współcześnie bardzo żywo rozwijającym się i wzrastającym sektorem gospodarki oraz dziedziną wiedzy. Przy okazji problematyki związanej ze skomplikowanym przedmiotem udzielania praw ochronnych nie sposób jest pominąć bardzo ważnego problemu etycznego - czy w stosunku do niektórych wynalazków powinno się w ogóle dopuścić do udzielenia ochrony patentowej? Gra dynamiki rozwoju z jednej strony i walki o wyłączność w stosunku do jej owoców z drugiej zmusza do stawiania poważnych pytań o godność ludzką, poszanowanie otaczającego nas środowiska, o porządek publiczny i zasady, jakimi powinniśmy kierować się w społeczeństwie.
Jacek Wojtaś ^^^
Rozwój kina niezależnego a prawo autorskie
Celem artykułu jest ukazanie rozwoju kina niezależnego ("offowego" - czyli powstającego poza oficjalnym obiegiem kinowym bądź telewizyjnym) i problemów prawnoautorskich dotyczących ruchu amatorsko-niezależnego.
W szczególności poruszone zostaną: 1) problemy związane z tzw. "dozwolonym użytkiem chronionych utworów" (rozdział 3, oddział 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [dalej jako: p.a.p.p.]) i możliwościami wykorzystania tego typu utworów (przede wszystkim muzycznych i literackich) w produkcji niezależnej (z uwzględnieniem przepisów przejściowych p.a.p.p.); 2) stanowisko reprezentowane przez organizacje zbiorowego zarządu (na przykładzie ZAiKS-u i ZAPY) wobec produkcji offowych; 3) adekwatność przepisów szczególnych dotyczących utworów audiowizualnych (rozdział 6 p.a.p.p.); 4) stan prawnoautorskiej świadomości twórców niezależnych oraz związanych z nim "pułapek" czyhających na twórcę niezależnego w bezpośrednio dotyczącym go obrocie prawnym (karty zgłoszeń na festiwale, umowy z TV).
Agnieszka Łakomy ^^^
Elektroniczne publikacje książkowe a ich ochrona prawna (wybrane zagadnienia)
Referat dotyczy zagadnienia prawa autorskiego w aspekcie nowej formy zapisu treści intelektualnych, jakim są elektroniczne publikacje książkowe. Punktem wyjścia do przedstawienia zasygnalizowanej problematyki jest omówienie pojęcia książki elektronicznej. Od kilku lat forma tradycyjna i elektroniczna książki funkcjonują równolegle, jednak ciągle obserwuje się problemy ze stworzeniem definicji tego typu publikacji. Stworzenie pełnej definicji książki elektronicznej wymagało dodatkowo przeanalizowania cech specyficznych dla takich wydań, do których należą: sposób tworzenia, medium, rodzaj informacji, hipertekstowość.
Po przeglądzie definicji książki i książki elektronicznej na potrzeby referatu stworzono definicję książki elektronicznej. W dalszej części omówiono problematykę ochrony prawnej elektronicznych publikacji książkowych, zwracając uwagę na kilka problemów z nią związanych, m.in. ochronę książek powstałych przez digitalizację oraz utworów multimedialnych. Omówiono także problemy z prawem autorskim publikacji elektronicznych umieszczanych w Internecie. Na koniec zdecydowano się zasygnalizować również zagadnienia dozwolonego użytku publicznego i prywatnego elektronicznych publikacji książkowych.
Rafał Próchniak ^^^
Peer-production: między rynkiem, przedsiębiorstwem i prawami własności
Artykuł definiuje zjawisko peer-production w oparciu o teorię praw własności oraz wskazuje potencjalne problemy związane z jego pomiarem. Celem teorii praw własności jest określenie, jakie prawa składają się na decyzje jednostki i w jaki sposób one powstają. Istotne znaczenie mają dwa rodzaje praw - prawne oraz ekonomiczne. Artykuł koncentruje się na znaczeniu tych drugich dla zdefiniowania peer-production - sposobu organizacji produkcji dóbr informacyjnych (informacji) cechujących się modułowością i ziarnistością oraz silnymi efektami sieciowymi. Podstawę definicji zjawiska stanowi koncepcja Yochaia Benklera, która zostaje rozszerzona i zestawiona z analizą problemów pomiaru Rishaba Ayera Ghosha. Krótko omówione zostały również specyficzne cechy peer-production, które pozwalają na jakościowe wyodrębnienie tego zjawiska.
Patryk Gałuszka ^^^
Internet, Creative Commons i konkurencja na rynku muzycznym
Tekst analizuje związek pomiędzy innowacjami w muzyce a konkurencją na rynku fonograficznym w kontekście rosnącej popularności licencji Creative Commons. Analiza oparta jest na studiach poziomu koncentracji na rynku muzycznym w latach 1950. przeprowadzonych przez Petersona i Bergera oraz na późniejszych pracach Lopesa, Christianena i Rossa. Artykuł argumentuje, że o ile Internet generalnie oferuje konsumentom większy wybór, o tyle licencje Creative Commons mogą mieć szczególnie pozytywny wpływ na konkurencję na rynku muzycznym. W tekście przedstawiono również główne bariery w popularyzacji licencji Creative Commons.
Małgorzata Burnecka ^^^
Kształtowanie więzi społecznych w wolnej kulturze - próba analizy teoretycznej
Powstające dziś sposoby wymiany i dzielenia się informacją, wiedzą i twórczością (własnością intelektualną), a także nowe formy współpracy w zakresie ich wytwarzania, są coraz częściej określane mianem "wolnej kultury" - zjawiska, którego analizę trudno zamknąć w ramach jednej dyscypliny naukowej. Tekst jest próbą przybliżenia go - przede wszystkim z perspektywy komunikacyjnej. Na potrzeby analizy skonstruowane zostają dwa modele wymiany własności intelektualnej - model wymiany w wolnej kulturze oraz w kulturze zezwoleń, reprezentującej tradycyjny sposób dysponowania własnością intelektualną. Postawione zostaje pytanie o to, czy przedstawiona za pomocą modeli, konstruowana w komunikacjach wolnej kultury sytuacja społeczna stwarza podstawę dla kształtowania się nowych jakości społecznych więzi.
Justyna Hofmokl, Alek Tarkowski ^^^
Piractwo ogranicza, piractwo wzbogaca życie kulturalne w Polsce. Analiza dyskursu na temat praw autorskich, rynku rozrywki i udziału w kulturze
Przedmiotem naszej analizy są poglądy odbiorców kultury na zagadnienia dotyczące traktowania dóbr kultury w kategoriach własności intelektualnej, wpływu systemu praw autorskich na kulturę oraz wpływu alternatywnego obiegu kultury - w szczególności sieci wymiany plików peer-to-peer (P2P) - na rynek i przemysł kulturalny. Odbiorcy kultury stanowią znaczącą grupę uczestniczącą w jej obiegu - jednak traktowani są jako bierna masa konsumentów i często pozbawieni głosu i wpływu w dyskusji zdominowanej przez przedstawicieli przemysłu rozrywkowego. Nasz tekst jest rekonstrukcją dyskursu odbiorców kultury na podstawie analizy debaty dotyczącej wpływu na polski rynek filmowy serwisów internetowych z napisami do filmów. Na podstawie tekstowej analizy artykułów na ten temat i komentarzy do nich publikowanych w serwisie gazeta.pl zrekonstruowaliśmy zworniki dyskursu - kluczowe, powtarzające się wątki. Najważniejsze z nich dotyczą cen filmów, błędów i niezdolności do innowacji ze strony przemysłu filmowego oraz pozytywnego wpływu sieci P2P na kulturę.
Anna Pawlina ^^^
Jak dają - to brać... czyli problemy własności intelektualnej w Polsce
W artykule przedstawiony zostaje problem nierespektowania praw autorskich przez użytkowników sieci typu P2P. Zagadnienie to rozważane jest z perspektywy socjologicznej. Dużą rolę w jego wyjaśnieniu odgrywa swoista mentalność ukształtowana w Polsce pod wpływem lat socjalizmu. Zaprezentowana zostaje typologia użytkowników sieci P2P oraz argumenty przeciwników i zwolenników darmowej wymiany plików za pośrednictwem Internetu, a także propozycje rozwiązania problemów. Przedstawione zostają dane statystyczne obrazujące zasięg korzystania z sieci P2P oraz stosunek Polaków do zjawiska piractwa komputerowego.
Elżbieta Mrozek ^^^
Nowy ethos elity intelektualnej
Podstawowym wnioskiem narzucającym się w badaniach historiozoficznych jest świadomość ciągłych przemian. Heraklitejski model rzeczywistości określa także dynamikę kultury, której z kolei motorem według A. Toynbeeego są twórcze osobowości. Obecnie dzięki technice powstało nowe środowisko życia ludzi. Jednak społeczeństwo industrialne używa do objaśniania siebie starej mentalności. Powoduje to stagnację i skierowanie na przeszłość. Tradycyjnie rozumiane funkcje wiedzy pozbawione są, w imię obiektywizmu, komponentów podmiotowych. Wiedza jako "informatyczny towar" jest zdehumanizowana. Zdaje się, że współczesna humanistyka stała się jałowa, nie oznacza już twórczej aktywności duchowej. Edukacja nie może opierać się jedynie na reprodukcji "prostej", bo w ten sposób tworzy "inteligencję zawodową i techniczną", spełniającą jedynie wymogi kapitalistycznego systemu ekonomicznego. Oświata, oprócz funkcji kształcenia zawodowego, które przekazuje mechanicznie "zorganizowany zbiór wiadomości", powinna nauczać także korzystania z własnego potencjału psychicznego jako źródła kulturotwórczego służącego rozwojowi społeczeństwa. Dlatego kryzys współczesności można rozwiązać poprzez zainwestowanie w proces zmian, a więc w rozwój ludzi, których perspektywa widzenia zjawisk oraz aktywna moralna postawa, połączona ze świadomością intelektualnej obligacji, zmieniać będzie mentalność, a tym samym kulturę. Taki też jest nowy ethos elity intelektualnej.
Tymoteusz Słowiński ^^^
Problem podmiotowości w sporze o patenty na oprogramowanie
Współczesny spór dotyczący patentów na oprogramowanie toczy się wokół pojęcia własności intelektualnej. Treścią pierwszej części tekstu jest rekonstrukcja rozwoju pojęcia podmiotu własności w myśli nowożytnej. Ostatecznie uzyskuje ono określenie w doświadczeniu działania i jego skuteczności; w ten sposób uprawomocniona staje się ocena różnych form własności właśnie pod względem ich skuteczności (np. w dynamizowaniu kultury). W drugiej części dominuje stosunek tego pojęcia do współczesnych dyskusji. Okazuje się, że pewne argumenty (zwłaszcza ze strony zwolenników ochrony patentowej) opierają się na potocznym pojęciu własności, a więc na poziomie dyskusji o skuteczności tracą rację bytu.
Drugi tom zawierający część referatów wygłoszonych na tegorocznej konferencji jest w trakcie opracowania.